Ο Σωκράτης, η νομοπαρασκευαστικές και η νομολογία
άρθρο του Κώστα Λαδάκη, ιατρού
Μάιος 2018
Ο Σωκράτης ήταν ο πιο νομοταγής πολίτης της Αθηναϊκής Δημοκρατίας παρόλο που δεν ήταν ένθερμος υποστηρικτής της Δημοκρατίας. Την υπακοή του στους νόμους την τήρησε μέχρι την τελευταία στιγμή της ζωής του, παρόλο που η υπακοή αυτή του στοίχησε την ίδια του τη ζωή.
Γιατί όμως ο Σωκράτης δεν προσπάθησε καν να σώσει τη ζωή του παρόλο που είχε τη δυνατότητα να το πράξει; Επειδή για να το πράξει θα έπρεπε να παραβεί τους νόμους. Επειδή πίστευε ότι οι νόμοι της Αθήνας την είχαν κάνει την πιο μεγάλη και την πιο φημισμένη για τη σοφία της και τη δύναμή της πόλη. Επειδή πίστευε ότι χρωστούσε τη μόρφωση του και τον τρόπο ζωής του στους νόμους αυτούς. Επειδή πίστευε ότι παραβαίνοντας τους νόμους της Αθηναϊκής Δημοκρατίας θα ήταν σαν ακύρωνε όλη του τη διδασκαλία, τη φιλοσοφία του κυριολεκτικά και μεταφορικά, την υπόσταση του και τελικά όλη του τη ζωή.
Ο Σωκράτης βέβαια δεν υποστήριζε την τυφλή υπακοή στους νόμους. Πίστευε ότι οι νόμοι δεν ήταν τέλειοι, αλλά και ότι δεν εφαρμοζόταν πάντα σωστά. Όμως η Αθηναϊκή Δημοκρατία ήταν άμεση Δημοκρατία. Οι νόμοι ουσιαστικά θεσπιζόταν άμεσα από τον ίδιο το λαό και ουσιαστικά αποτελούσαν μία συμφωνία, ένα συμβόλαιο ανάμεσα στους Αθηναίους Πολίτες. Οι νόμοι ήταν κατανοητοί από τον απλό Αθηναίο Πολίτη γιατί ήταν διατυπωμένοι στην καθομιλουμένη, στη διάλεκτο που μιλούσε, στη γλώσσα του.
Είναι εξαιρετικά αμφίβολο κατά πόσο ο Σωκράτης θα τηρούσε την ίδια στάση απέναντι στους νόμους του σήμερα. Σήμερα οι νόμοι ψηφίζονται όχι από τους πολίτες, αλλά από τους αντιπροσώπους του λαού, τους βουλευτές. Δεν κατασκευάζονται όμως από τους ίδιους, αλλά από τις νομοπαρασκευαστικές επιτροπές. Αυτές οι επιτροπές διαθέτουν ειδικές νομικές γνώσεις που δεν τις έχει ο κάθε βουλευτής, παρά μόνο αν είναι νομικός. Οι νόμοι έχουν γίνει σύνθετοι και οι αλληλεπίδραση μεταξύ τους έχει κάνει τα πράγματα ακόμα πιο δύσκολα. Η χρήση της νομικής ορολογίας έχει καταστήσει τους νόμους δύσκολα κατανοητούς ή και ακατανόητους από το μέσο πολίτη. Πολλές φορές οι νομοπαρασκευαστές είναι αποξενωμένοι από την κοινωνία. Έτσι συχνά ο πολίτης νοιώθει ότι του έχουν επιβληθεί νόμοι οι οποίοι δεν είναι σωστοί, δεν είναι «δίκαιοι». Η κατάληξη όλων των παραπάνω είναι να έχουμε νόμους αποξενωμένους από το μέσο πολίτη.
Στα παραπάνω έρχεται να προστεθεί και η νομολογία. Η πολυπλοκότητα των νόμων και η αλληλεπίδραση μεταξύ τους δημιούργησε την περαιτέρω ανάγκη της ερμηνείας τους. Η νομολογία είναι η δια δικαστικών αποφάσεων ερμηνεία και εφαρμογή των νόμων. Μέσω όμως και αυτής της επεξεργασίας των νόμων φθάνουμε συχνά στο σημείο οι νόμοι να υφίστανται τέτοια διαστρέβλωση, ώστε το τελικό αποτέλεσμα να είναι και η διαστρέβλωση της βούλησης του νομοθέτη.
Ταυτόχρονα η νομολογία συντελεί στην ομοιομορφία της απονομής δικαίου. Είναι η συνήθεια των δικαστών, το έθιμο τους. Όμως το έθιμο μπορεί να παραμένει το ίδιο, παρόλο που μπορεί η κοινωνία να έχει εξελιχθεί, να έχει αλλάξει. Μπορεί να φθάνουμε δηλαδή σε μια ερμηνεία του νόμου που δεν εκφράζει τη σύγχρονη εποχή, που δεν εκφράζει τη σύγχρονη κοινωνία, που δεν εκφράζει τη σύγχρονη οικογένεια. Έτσι η νομολογία συχνά οδηγεί στο να υπηρετούν οι πολίτες τους νόμους και όχι οι νόμοι τους πολίτες και τα δικαιώματα τους.
Ή πολύ απλά: «Η αδικία γίνεται πολλές φορές κανόνας δικαίου μόνο και μόνο επειδή επαναλαμβάνεται συχνά» (Μπέρτολτ Μπρεχτ).
Ο Κώστας Λαδάκης είναι ιατρός νευρολόγος,
μέλος του Ελληνικούι και Διεθνούς Συμβουλίου Κοινής Ανατροφής.
