“Συναίνεση της Έρευνας για την Κοινή Ανατροφή μετά τον χωρισμό και το διαζύγιο”
Edward Kruk,
Professor at hte Universtity of British Columbia, President of ICSP
1. Θέλω ν’ απευθύνω θερμό χαιρετισμό σε όλους τους συμμετέχοντες στην σημαντική αυτή ημερίδα για την ΚΑ και να ευχαριστήσω για την ευκαιρία που μου δίνεται ν’ απευθύνω αυτό το μήνυμα εκ μέρους του ICSP του οποίου είμαι πρόεδρος.
2. Στόχος της διεθνούς μας οργάνωσης είναι η εξέλιξη της βασισμένης στην επιστημονική έρευνα προσέγγισης των αναγκών των παιδιών του χωρισμού ή του διαζυγίου. Αποτελούμε μέρος μιας παγκόσμιας μετάβασης στο τομέα της επιμέλειας παιδιών, από την αντιδικία όπου “ο νικητής τα παίρνει όλα” και ένας γονέας έχει την πρωταρχική γονική ευθύνη, στην διαδικασία της κοινής γονικής ευθύνης όπου και οι δύο γονείς διατηρούν ουσιαστική σχέση με τα παιδιά τους μετά το χωρισμό. Η οργάνωσή μας είναι μοναδική γιατί έχουμε εξασφαλίσει μια σύμπραξη και τριών τομέων : την επιστημονική κοινότητα που ερευνά την κατάσταση των παιδιών μετά τον χωρισμό, τους επαγγελματίες της οικογένειας από το νομικό χώρο και από το χώρο της ψυχικής υγείας, και μέλη της κοινωνίας των πολιτών που τους ενδιαφέρει η προώθηση του συμφέροντος του παιδιού.
3. Μέρος της αποστολής του ICSP είναι η διάδοση και προώθηση της επιστημονικής γνώσης για το βέλτιστο συμφέρον του παιδιού και η διατύπωση βασισμένων στην επιστήμη συστάσεων για τη νομική, δικαστική και πρακτική εφαρμογή της κοινής ανατροφής – shared parenting σαν μια βιώσιμη εναλλακτική λύση στο σημερινό σύστημα της αντιδικίας.
Στο σύντομο μήνυμά μου θα ήθελα να εστιάσω στο ότι η παγκόσμια αλλαγή μοντέλου προς την κοινή ανατροφή είναι προς το συμφέρον του παιδιού. Κατά τη διάρκεια της προηγούμενης δεκαετίας ειδικότερα είδαμε μια έκρηξη της έρευνας που μελετούσε τα αποτελέσματα που έχουν για το παιδί και την οικογένεια οι διαφορετικές ρυθμίσεις για την κατοικία του παιδιού μετά το διαζύγιο, με περισσότερες από 30 κύριες μελέτες να καταλήγουν στο ότι η κοινή ανατροφή συνδέεται με καλύτερα αποτελέσματα τόσο για τα παιδιά όλων των ηλικιών όσο και για της μητέρες και τους πατέρες τους. Ασφαλώς μιλάω για υποθέσεις αντιδικίας και υψηλού επιπέδου σύγκρουσης όπου όμως δεν τίθεται ζήτημα ενδοοικογενειακής βίας και παιδικής κακοποίησης.
5. Τα τρέχον κριτήριο που επιτρέπει τις διακρίσεις “βέλτιστο συμφέρον του παιδιού” έχει ευρέως απογοητεύσει τα παιδιά και τις οικογένειες. Πιστεύω ότι αυτό συμβαίνει στον χώρο της οικογένειας περισσότερο απ’ ότι σε οποιοδήποτε άλλο τομέα του δικαίου επειδή λείπει από τους δικαστές η γνώση γύρω από το ευαίσθητο και σύνθετο θέμα της αναπτυξιακής εξέλιξης του παιδιού και της δυναμικής της οικογένειας. Καλοί είναι οι νόμοι που περιορίζουν την διακριτική ευχέρεια του δικαστή. Ένα μαχητό τεκμήριο υπέρ της κοινής ανατροφής μας προσφέρει αυτή την ευκαιρία.
6. Τα μειονεκτήματα του παρόντος συστήματος είναι καλά θεμελιωμένα :
(1) Η έννοια του συμφέροντος του παιδιού που επιτρέπει τις διακρίσεις είναι ασαφής και απροσδιόριστη. Το συμφέρον του παιδιού δεν είναι ορισμένο, λείπει η νομική συναίνεση, και βασίζεται σε υποθέσεις μιας μελλοντικής συμπεριφοράς. Αυτές οι αποφάσεις εμπεριέχουν υψηλό βαθμό έκθεσης σε νομική πλάνη.
(2) Οι νομικές αποφάσεις αντικατοπτρίζουν ένα τεκμήριο υπέρ της αποκλειστικής επιμέλειας και μια δικαστική προκατάληψη. Με ευκολία συμπεραίνεται ότι το παιδί του οποίου οι γονείς βρίσκονται σε σύγκρουση θα βρεθεί καλύτερα αν τεθεί στην πρωταρχική φροντίδα ενός από τους γονείς. Αλλά η έρευνα μας δείχνει κάτι άλλο.
(3) Το παρόν σύστημα δημιουργεί υψηλή αντιπαράθεση, πόλωση των γονέων, και βάζει τα παιδιά στο μέσο μιας κλιμακούμενης σύγκρουσης. Το παρόν σύστημα διατηρεί, εντείνει και δημιουργεί σύγκρουση και τροφοδοτεί την αντιδικία.
7 Το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι ότι τα ευρήματα των πιο πρόσφατων ερευνών είναι άγνωστα στους νομοθέτες και τους επαγγελματίες του νόμου και της ψυχικής υγείας. Σαν αποτέλεσμα, μερικοί διακεκριμένοι επιστήμονες προσπάθησαν να συγκεντρώσουν περιλήψεις και δηλώσεις συναίνεσης στην προσπάθειά να διαδώσουν αυτή τη σημαντική πληροφορία. Η πιο γνωστή δήλωση συναίνεσης διατυπώθηκε από τον Dr. Richard Warshak, υπογράφηκε από 110 από τους κορυφαίους ερευνητές στον πλανήτη, και δημοσιεύθηκε στο κορυφαίο επιστημονικό περιοδικό της Αμερικανικής Ένωσης Ψυχολόγων “Ψυχολογία, Κρατική Πολιτική και Νόμος”, υποστηρίζοντας την κοινή ανατροφή για τα παιδιά πολύ μικρής ηλικίας.
8. Ατομικά συμμετείχα στην προσπάθεια συγκεντρώνοντας μια περίληψη που έχει τη μορφή δεκαέξι επιχειρημάτων βασισμένων σε αποδείξεις υπέρ της εισαγωγής ενός νομικού μαχητού τεκμηρίου κοινής ανατροφής. Καθένα από αυτά τα επιχειρήματα υποστηρίζεται από πολυάριθμες ερευνητικές εργασίες. Καθένα από αυτά τα επιχειρήματα είναι επαρκής λόγος για την εισαγωγή του μαχητού τεκμηρίου για την κοινή ανατροφή στο οικογενειακό δίκαιο, όταν οι γονείς δεν μπορούν να συμφωνήσουν στις ρυθμίσεις για τη ζωή των παιδιών τους μετά το διαζύγιο. Επίσης, συνδυασμένα τα επιχειρήματα, συνιστούν μια ισχυρή μαρτυρία υπέρ της επείγουσας ανάγκης νομοθετικής μεταρρύθμισης στον χώρο αυτό των αντιπαραθέσεων.
9. Τα 16 επιχειρήματα προς υποστήριξη της κοινής ανατροφής είναι τα ακόλουθα :
- Η κοινή ανατροφή διατηρεί τις σχέσεις των παιδιών και με τους δυο γονείς, και αυτός είναι και ο πιο κρίσιμος παράγοντας στην προσαρμογή των παιδιών στο διαζύγιο. Η απομάκρυνση του ενός γονέα απειλεί πολύ σοβαρά την σωματική και συναισθηματική ασφάλεια των παιδιών.
- Η κοινή ανατροφή διατηρεί τις σχέσεις των γονέων με τα παιδιά. Τα υψηλότερα επίπεδα κατάθλιψης παρατηρούνται μεταξύ ενηλίκων που έχουν ένα παιδί με το οποίο δεν ζουν μαζί ή δεν ασχολούνται ενεργητικά. Η ευημερία των παιδιών εξαρτάται άμεσα από την ευημερία των γονέων.
- Η κοινή ανατροφή μειώνει την γονεϊκή διαμάχη. Η έκθεση σε συνεχόμενη και άλυτη έντονη διαμάχη είναι εξαιρετικά επιβλαβής για τα παιδιά. Τώρα πλέον γνωρίζουμε, σε αντίθεση με αυτό που εικάζεται συχνά, ότι η ένταση μεταξύ γονέων μειώνεται σταδιακά με τον χρόνο μέσω της κοινής επιμέλειας και αυξάνεται σε διευθετήσεις αποκλειστικής επιμέλειας. Η συνεργασία μεταξύ των γονέων αυξάνεται επίσης μέσω της κοινής ανατροφής και μειώνεται σε καθεστώς αποκλειστικής επιμέλειας. Γενικά, η κοινή ανατροφή μειώνει τις επιζήμιες επιπτώσεις της υψηλής σύγκρουσης όπου αυτή υπάρχει: μια «ζεστή» σχέση και με τους δυο γονείς είναι παράγοντας προστασίας για τα παιδιά που βιώνουν υψηλού βαθμού σύγκρουση μεταξύ γονέων.
- Η κοινή ανατροφή αντικατοπτρίζει τις προτιμήσεις των παιδιών και τις απόψεις τους σχετικά με τις ανάγκες τους και των βέλτιστων συμφερόντων τους. Τα παιδιά του διαζυγίου ζητούν ίσο χρόνο με τους γονείς τους και θεωρούν ότι η κοινή ανατροφή εξυπηρετεί κατά το βέλτιστο τα συμφέροντα τους.
- Η κοινή ανατροφή αντικατοπτρίζει τις προτιμήσεις και απόψεις των γονέων σε σχέση με τις ανάγκες των παιδιών και των βέλτιστων συμφερόντων τους. Η δημοσκοπήσεις της κοινής γνώμης δείχνουν ότι το 80% των γονέων είναι υπέρ της κοινής ανατροφής, με ένα ελαφρά υψηλότερο ποσοστό γυναικών να είναι υπέρ μιας νομικής προϋπόθεσης, συμπεριλαμβανομένων και περιπτώσεων έντονης διαμάχης.
- Η κοινή ανατροφή αντικατοπτρίζει διευθετήσεις παιδικής φροντίδας προ διαζυγίου και διασφαλίζει την συνέχεια στο πρόγραμμα και στις σχέσεις των παιδιών. Ένα μεγάλο τμήμα του λόγου για τον οποίο προτιμάται η κοινή ανατροφή ως διευθέτηση μετά του διαζυγίου είναι η παγκόσμια αλλαγή στην ευθύνη της φροντίδας των παιδιών στις οικογένειες προ διαζυγίου με δυο γονείς. Με την σύγκλιση των φύλων στους ρόλους της παιδικής φροντίδας η κοινή ανατροφή έχει αναδυθεί ως ο κανόνας στις οικογένειες με δυο γονείς.
- Η κοινή ανατροφή βελτιώνει την ποιότητα των σχέσεων μεταξύ παιδιών και γονέων. Οι γονείς χρειάζονται άφθονο χρόνο με τα παιδιά τους για να δημιουργήσουν και να διατηρήσουν σχέσεις. Υπάρχει μια άμεση συσχέτιση μεταξύ ποσότητας χρόνου και ποιότητας των σχέσεων γονέων και παιδιών. Δεν μπορεί πλέον να στηριχθεί ότι η ποιότητα είναι πιο σημαντική από την ποσότητα του χρόνου μεταξύ παιδιών και γονέων.
- Η κοινή ανατροφή μειώνει την γονεϊκή προσοχή στον υπολογισμό του χρόνου και μειώνει τις δικαστικές διαμάχες. Η κοινή ανατροφή απελευθερώνει και τους δυο γονείς και το δικαστικό σύστημα από αντιδικίες διαρκείας σχετικά με τον χρόνο επικοινωνίας που θα έχει ο γονέας που δεν μένει με τα παιδιά, κάτι το οποίο μπορεί να συνεχιστεί για χρόνια μετά τον χωρισμό.
- Η κοινή ανατροφή παρέχει ένα κίνητρο για δια-γονεϊκό συμβιβασμό, διαμεσολάβηση και ανάπτυξη πλάνων μοιρασμένης φροντίδας. Παρέχει κίνητρο για την έναρξη οικογενειακής διαμεσολάβησης και οικογενειακής συμβουλευτικής, ειδικά σε καταστάσεις έντονης αντιδικίας. (Στην Αυστραλία, για παράδειγμα, το 72% των γονέων πλέον διευθετούν την διαμάχη τους εκτός δικαστηρίων).
- Η κοινή ανατροφή παρέχει ξεκάθαρες και σταθερές κατευθύνσεις για δικαστικές αποφάσεις. Η κοινή ανατροφή τερματίζει την ανάγκη για δικαστική διευθέτηση μεταξύ δυο ικανών γονέων και παρέχει ένα λιμάνι για διαπραγματεύσεις.
- Η κοινή ανατροφή μειώνει το ρίσκο και την πιθανότητα εμφάνισης γονεϊκής αποξένωσης. Η γονεϊκή αποξένωση είναι ένα τραύμα και κακοποίηση μεγάλου βαθμού καθώς τα παιδιά στερούνται μιας σχέσης αγάπης με τον ένα γονιό.
- Η κοινή ανατροφή διευκολύνει την εφαρμογή των γονεϊκών οδηγιών, καθώς οι γονείς είναι πιο πιθανό να συμμορφωθούν σε μια οδηγία κοινής ανατροφής που αντιλαμβάνονται ως δίκαιη, παρά σε μια απόφαση αποκλειστικής επιμέλειας όπου πιστεύουν ότι ο ένας από τους δυο γονείς αδικείται κατάφορα.
- Η κοινή ανατροφή προάγει κοινωνική δικαιοσύνη που αφορά στην προστασία των δικαιωμάτων των παιδιών. Η προϋπόθεση της κοινής ανατροφής διασφαλίζει την ίδια νομική προστασία των σχέσεων γονέων-παιδιού για τα παιδιά των διαζυγίων και για τα άλλα παιδιά υπό των διατάξεων ενάντια στις διακρίσεις της Συνόδου των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα του Παιδιού.
- Η κοινή ανατροφή προάγει κοινωνική δικαιοσύνη που αφορά στην γονεϊκή εξουσία, αυτονομία, ισότητα, δικαιώματα και ευθύνες. Δεν υπάρχει καμία βάση στο Δίκαιο ή την Ψυχολογία για να προτιμάται ο ένας γονέας έναντι του άλλου και να επιλέγεται μεταξύ δυο ικανών γονέων που διεκδικούν επιμέλεια. Η προϋπόθεση της κοινής ανατροφής επιβεβαιώνει την ισότητα των γονέων ως πρωταρχικών και κύριων φροντιστών και ως ίσης σημασίας στις ζωές των παιδιών τους.
- Το προκρινόμενο βέλτιστο συμφέρον του παιδιού σε συνδυασμό με το μοντέλο της αποκλειστικής επιμέλειας δεν υποστηρίζεται εμπειρικά. Πραγματικά, οι αποδείξεις της αποτυχίας και της βλάβης που προκαλεί η αποκλειστική επιμέλεια είναι άφθονες.
- Και τέλος, μια αντικρουόμενη νομική προϋπόθεση κοινής ανατροφής υποστηρίζεται εμπειρικά. Οι αποδείξεις του ότι η κοινή ανατροφή είναι μια βιώσιμη εναλλακτική στην προσέγγιση της αποκλειστικής επιμέλειας είναι σθεναρές, με τις διευθετήσεις της κοινής ανατροφής να θεωρούνται ιδανικές για την συντριπτική πλειοψηφία των παιδιών των διαζυγίων που οι γονείς τους βρίσκονται σε διαμάχη.
10. Λυπάμαι που δεν μπορώ να είμαι μαζί σας για να εκθέσω τα δεδομένα της έρευνας πάνω στα οποία αυτά τα επιχειρήματα στηρίζονται, αλλά είμαι σίγουρος ότι κατά τη διάρκεια της σημερινής ημέρας θα μάθετε περισσότερα για αυτό το χώρο της ερευνητικής συναίνεσης. Ειπώθηκε συχνά ότι το αληθές μέτρο της εθνικής ευημερίας είναι το πόσο καλά το έθνος προσέχει τα παιδιά, την υγεία τους, την ασφάλεια τους, την εκπαίδευση τους, την κοινωνικοποίηση τους, την αίσθηση ότι τα αγαπάνε, τα εκτιμάνε και ότι περιλαμβάνονται στην οικογένεια και στην κοινωνία στην οποία γεννήθηκαν. Όλοι έχουμε το καθήκον να υποστηρίξουμε τα παιδιά και τις οικογένειες. Η έρευνα μας λέει ότι η ανάγκη για θεσμικές αλλαγές για τα παιδιά του διαζυγίου είναι επείγουσα όπως και η ανάγκη για ένα τεκμήριο κοινής ανατροφής, μαχητό σε περίπτωση ενδοοικογενειακής βίας ή απαγωγής παιδιού. Σας εύχομαι καλή επιτυχία στις συζητήσεις καθώς εξετάζετε την ανάγκη για ένα νομικό τεκμήριο κοινής ανατροφής στην Ελλάδα που είναι προς το αληθές συμφέρον του παιδιού και των οικογενειών.
